Boşaltım Sistemi

   BOŞALTIM SİSTEMİ

     Vücudumuza alınan besin maddelerinden enerji elde ederiz. Solunum yolu ile besinlerdeki enerji açığa çıkarken bazı artık maddeler oluşur. Bu artık maddeler vücut için zararlıdır ve dışarı atılması gerekir. Bu artıklar fazla su tuzlar karbondioksit ve üredir. İşte vücut için zararlı olan bu artık maddelerin dışarı atılmasına boşaltım bu görevi yapan organlara da boşaltım organları denir.

Neden Boşaltım Yapılır?
- Zararlı atıkları vücuttan uzaklaştırmak
- Canlıda hücrelerin normal faaliyetlerini sağlamak için uygun bir iç ortam oluşturmak (homeostasi=iç denge)
- Kandaki yararlı madde kaybını önlemek (Bu işlem böbrekteki geri emme yoluyla gerçekleşir.)
- Kanın bileşimi ile doku sıvısındaki su ve tuz miktarını düzenlemek için boşaltım yapılır.
İNSANLARDA BOŞALTIM SİSTEMİ
İnsanlarda boşaltım sistemi
* Böbrekler
* İdrar kanalı (üreter)
* İdrar kesesi (mesane)
* Boşaltım kanalı (üretra) yapılarından oluşur.

Böbrekler:İnsan vücudunda böbrekler omurganın iki yanında bel hizasında çukur kısımları birbirine dönük olarak yerleşmiş koyu kırmızı renkli ve fasulyeye benzeyen organlardır.Böbreklerin iç kısımlarında göbek adı verilen çukur bir yer vardır.Böbrek atardamarı ve böbrek toplar damarı buradan girer.Ayrica idrar kanalları da buraya bağlıdır.Böbrekte iş gören en küçük birimlere nefron denir.Her nefron bağımsız süzme ünitesine sahiptir. (Her böbrekte yaklaşık 1 milyon nefron vardır).
Nefron;
*Süzülme bölgesi
*Geri emilme bölgesi
*Salgılama bölgesi olmak üzere 3 bölge ile görev yapar.
     Süzülme bölgesinde kan damarları ile böbreğe gelen kanın içindeki yararlı ve zararlı maddeler basınç etkisi ile geri emilim bölgesine itilir.Protein ve kan hücreleri süzülme esnasında geçemez.Emilim bölgesine geçen sıvıdaki su ve glikoz emilir ve kan damarlarına geri verilir.Vücuttan atılması gereken büyük moleküllü zararlı maddeler de esas salgılama bölgesinde nefronlara iletilir ve buradan idrara geçer.
Nefronların son bölümü böbreğin havuzcuk bölümüne açılır. Toplanan idrar havuzcuktan idrar kanalına(üreter) oradan da idrar kesesine gider.İdrar kesesinde(mesane) biriken idrar mesanenin düz kaslarının kasılması ile idrar boşaltım kanalına(üretra) geçer.Buradan dışarı atılır.
Erkeklerde boşaltım sistemi ile üreme sisteminin dışarıya açıldığı açıklık aynıdır.Dişilerde boşaltım için ayrı üreme için ayrı açıklık vardır.
İdrar Kanalları (üreterler):Böbrek ile idrar torbası arasında bulunurlar. 25-30 cm uzunluğunda kas liflerinden oluşmuş boru şeklinde yapılardır. Böbreklerde oluşan idrar üreterlerle idrar kesesine ulaşır.
İdrar Kesesi (mesane):İdrar kesesi kaslardan oluşmuş idrarın depolandığı genişleme özelliği bulunan torba biçiminde bir yapıdır. İdrar torbası dolduğunda kesenin duvarını oluşturan kaslar gerilerek idrara çıkma hissi uyandırır ve duvarındaki kasların kasılması ile idrar kesesi boşalır.
Boşaltım Kanalı(üretra):İdrar torbasından sonra gelen ve idrarın vücut dışına atıldığı son kanaldır. Kadınlarda 3-4 cm erkeklerde yaklaşık 14-15 cm uzunluğundadır.
Böbrek Atardamarı:Vücutta toplanan artuk maddeleri böbreğe getiren damardır.İçindeki artık maddeleri böbreğe bırakır. Oksijeni bol taşıdığı kanda zehirli atıklar fazladır.
Böbrek Toplardamarı:Böbrekte geri emilimle alınan yararlı maddeleri kalbe getirir.Kanın akciğerlerde temizlenmesinden sonra bu maddeler vücuda dağılır. Karbondioksiti bol taşıdığı kan zararlı maddelerden arındırılmıştır.

İnsanlarda böbrekten başka deri ve akciğer de boşaltım yapar.
Deri terleme yolu ile su tuz ve üre atar.(Terleme ile vücut sıcaklığını ayarlar)
Akciğerler solunum yolu ile karbondioksit ve su buharı(su) atar.
Kalın Bağırsak ince bağırsaktan kana geçemeyen besinler ile su madensel tuzlar (mineraller) besin atıkları ile safra sıvısının bir süre depolanmasını ve sindirim sisteminin son bölümü olan anüse iletilip anüsten de dışkı yoluyla vücut dışına atılmasını sağlar.Boşaltım yapmaz boşaltıma yardımcı olur.
Karaciğer; amonyağı üreye çevirerek boşaltıma katkı sağlar.
İdrarında glikoz olan biri şeker hastasıdır.Sağlıklı insanların idrarında glikoz olmaz.
Boşaltım Sistemi Organlarının Sağlığı

* Böbreklerin iyi çalışması için bol bol sıvı alınması gerekir.(Günde en az 2 litre)
* Alkolden uzak durulmalıdır.
* Aşırı acı ve baharatlı yiyecekler yenmemelidir.
* Bel bölgesinin üşütülmemesine dikkat edilmelidir.
* İdrar uzun süre tutulmamalıdır.(Böbrek taşları oluşur.)
* Böbrek ya da idrarda anormal bir durumun farkına varıldığı zaman doktora gidilmelidir.
* Böbrek iltihabı rahatsızlıklarında tedavi yarıda kesilmemeli ve ilaçlar zamanında alınmalıdır.
* Düzenli banyo yapılmalıdır. (Derideki gözeneklerin açılması için).
* Diş çürükleri ve boğaz iltihabı hemen tedavi ettirilmelidir. (Çürük veya iltihaba yol açan mikroorganizmalar kalıcı böbrek rahatsızlıklarına yol açabilir.)   
Boşaltım Sistemi Hastalıkları 
    Boşaltım sisteminde; böbrek iltihabı böbrek taşı böbrek yetmezliği idrar torbası ve idrar yolu iltihabı nefrit üremi albümin sistit şeker hastalığı ve yüksek tansiyona bağlı olan böbrek rahatsızlıkları görülür.
Böbrek İltihapları:Böbreğin öz bölgesinde veya havuzcuğunda görülür. İdrar tutamama bel ağrısı halsizlik üşüme ateşlenme gibi belirtileri vardır.
Böbrek Taşları:İdrardaki madensel tuzların (kalsiyum tuzları D vitamini ve azotlu bileşiklerin) idrar kanalcıklarında veya havuzcukta veya idrar borusunda birikmesi ile oluşur. Erkeklerde daha fazla ortaya çıkar. Sancı ve idrarda kan görülmesi gibi belirtileri vardır. (Taş oluşumunun önlenmesi için günde yeterince su içilmeli süt ve süt ürünlerinin aşırı tüketiminden uzak durulmalıdır.)
Böbrek taşlarının tedavi yöntemlerinden biri taş kırmadır. Bunun için yüksek enerjili (ultrasonik) ses dalgaları kullanılır ve ses dalgaları cilde ve böbreklere zarar vermeden taşları kırabilir. Kırılan taşlar idrarla dışarı atılır. Büyük ve kırılamayan taşlar ise ameliyatla alınabilir.
Böbrek Yetmezliği:Böbreklerin tamamen veya kısmen (%80) görevini yerine getirememesi hastalığıdır. Bu hastalığı taşıyan insanların kanındaki su üre ürik asit ve madensel tuzları temizlenmesi için DİYALİZ makinesine bağlanması veya böbrek naklini yapılması gerekir.
Diyaliz makinesi idrarla atılamayan su üre ürik asit ve madensel tuzların kandan süzülerek kanın temizlenmesini sağlar. Bu yöntem kalıcı tedavi sağlamaz. Kalıcı tedavi için böbrek naklinin yapılması gerekir.
Organ nakli canlı bir kişinin bir böbreğini (sağlıklı bir kişi tek böbrekle de yaşayabilir ) ya da yeni ölmüş ama organları hala canlı birinin böbreğini alarak yapılabilir.Nefrit : Nefronların iltihaplanması hastalığıdır. Yüz göz ve ayak bileklerinde şişme gibi belirtileri vardır. Bulaşıcı hastalıklar sonucu oluşur.
Üremi:Böbrek yetmezliği sonucu idrarla atılması gereken zararlı ve atık maddelerin atılamayıp kanda (vücutta) birikmesi sonucu ortaya çıkan hastalıktır.
Albümin:Nefronların görevini yapamaması sonucu proteinli maddelerin idrara geçmesidir.
Sistit:Üreme organları veya kan yoluyla gelen mikropların idrar yollarında oluşturduğu yanmadır.